Δεκαπενταύγουστος! Τα έθιμα σε όλη την Ελλάδα!
Το Πάσχα του καλοκαιριού. Οι προετοιμασίες έχουν ήδη ξεκινήσει και όλοι περιμένουν να τιμήσουν τη Μεγαλόχαρη σε όλα τα μέρη της Ελλάδας, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο. Πλατείες σε νησιά και χωριά ”φοράνε τα καλά τους”, ενώ δεν είναι λίγα τα πανηγύρια που διοργανώνονται με αφορμή αυτή τη μεγάλη γιορτή.
Ας ανακαλύψουμε μαζί μερικά από τα έθιμα του Δεκαπενταύγουστου πανελληνίως…
Σιάτιστα – Οι καβαλάρηδες της Παναγίας
Στην πόλη της Σιάτιστας, στο νομό Κοζάνης, η λειτουργία στο μοναστήρι της Μεγαλόχαρης είναι μια ξεχωριστή εμπειρία. Τη λειτουργία παρακολουθούν προσκυνητές καβαλάρηδες πάνω σε στολισμένα άλογα και όταν αυτή τελειώσει επιστρέφουν καβάλα στην πόλη, όπου τους υποδέχεται πλήθος κόσμου, που περιμένουν πως και πώς να ξεκινήσει η γιορτή, με χορούς και τραγούδια στις πλατείες. Το έθιμο χρονολογείται από την Τουρκοκρατία, όταν το πανηγύρι της Παναγίας ήταν από τις ελάχιστες στιγμές που οι Έλληνες ένιωθαν ελεύθεροι.
Ικαρία – Γλέντι στο γιαλισκάρι
Στις 6 Αυγούστου, στο Χριστό Ραχών γίνεται το πανηγύρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ένα από τα μεγαλύτερα του νησιού, αλλά μία από τις σημαντικότερες γιορτές του νησιού είναι το μεγάλο πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο, όταν οι ντόπιοι κερνάνε ψητά και κατσικίσιο κρέας. Η καρδιά των εκδηλώσεων είναι το Γιαλισκάρι και στο γλέντι ακούγεται παραδοσιακή μουσική και χορεύεται ο φημισμένος Ικαριώτικος χορός.
Ναυπακτία – Παναγία Αμπελακιώτισσα
Κοντά στην Άνω Χώρα Ναυπακτίας, στο χωριό Ασπριά, σε εντυπωσιακή τοποθεσία, υψώνεται το ιστορικό μοναστήρι της Παναγιάς Αμπελακιώτισσας, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το μοναστήρι είναι γνωστό για τη λατρευτική εικόνα της Παναγίας, τα άγια λείψανα, το χρυσοκέντητο επιτάφιο και το λαμπρό πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο.
Άνδρος – Παναγία Φανερωμένη
Το Κάστρο Φανερωμένης είναι από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία στην περιοχή του Κορθίου, σε ύψωμα κοντά στο χωριό Κοχυλού. Το δεκαπενταύγουστο γίνεται εδώ μεγάλο πανηγύρι στην Παναγία τη Φανερωμένη, που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο.
Ρόδος – Παναγία Κρεμαστή
Και στο νησί της Ρόδου η λατρεία, οι παραδόσεις και οι θρύλοι που συνοδεύουν την Παναγία προκαλούν το ενδιαφέρον και το θαυμασμό μας. Αναμφισβήτητα το πιο παραδοσιακό πανηγύρι της Παναγίας στο νησί της Ρόδου, είναι το πανηγύρι της Κρεμαστής.
Πυργί Χίου – Γλέντι με τον Πυργούσικο
Στο Πυργί υπάρχουν 50 εκκλησίες και εκτός από τη βυζαντινή εκκλησία των Aγίων Aποστόλων, κτίσμα του 12ου αι., και αληθινό κόσμημα για το χωριό, το Δεκαπενταύγουστο, γίνεται το τοπικό πανηγύρι που ξεκινά με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις στην εκκλησία της παναγιάς και ολοκληρώνεται στην πλατεία, όπου χορεύεται ο “Πυργούσικος”, χορός γοργός, χαρούμενος και πεταχτός.
Σκιάθος – Οι μελωδίες των εγκωμίων της Θεοτόκου
Στο νησί της Σκιάθου το άκρως τουριστικό καλοκαίρι αποκτά έντονα παραδοσιακό χρώμα το Δεκαπενταύγουστο, όταν χιλιάδες προσκυνητών συρρέουν από ολόκληρο το νησί αλλά και τα γειτονικά μέρη όπου την παραμονή της γιορτής, το βράδυ, γίνεται η έξοδος του επιτάφιου της Παναγίας μέσα σε μια ατμόσφαιρα μοναδικής κατάνυξης, υπό την συγκινητική μελωδία των εγκωμίων της Θεοτόκου που ψάλλουν όλοι μαζί οι Σκιαθίτες.
Ημαθία, Καστανιά – Παναγία Σουμελά
Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα αλλά και το Εξωτερικό συρρέουν κάθε χρόνο και στις εκδηλώσεις που γίνονται στην Παναγία Σουμελά, την ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά.
Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών. Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από την Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
Τήνος – Παναγία της Τήνου
στην Παναγία της Τήνου είναι, ίσως, το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του Ελληνισμού. Στο νησί που είναι απόλυτα ταυτισμένο με την Παναγιά του, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί, όχι μόνο από την Ελλάδα, για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και ν’ αποθέσουν τα τάματά τους.
Η εικόνα των πιστών που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, μέχρι την εικόνα, γονατιστοί είναι από τις πιο χαρακτηριστικές. Η περιφορά του επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη Μεγάλη Παρασκευή, με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.
Το πανηγύρι διαρκεί έως τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας, ενώ, παράλληλα με τις εκδηλώσεις για την Κοίμηση της Θεοτόκου, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με τους Ιταλούς, τον δεκαπενταύγουστο του 1940.
Πάρος – Παναγία Εκατονταπυλιανή
Από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, βρίσκεται στην Παροικιά, την πρωτεύουσα της Πάρου και είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς. Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε εξαιτίας ενός τάματος της Αγίας Ελένης. Πιστοί από ολόκληρη την Ελλάδα συγκεντρώνονται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής (17ου αιώνα) και να πάρουν μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις.
Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι των ανθρώπων, που το γλεντάνε μέχρι τις πρωινές ώρες, με παραδοσιακή μουσική, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες. Την ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας της Πάρου η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά.
Οι συγκεντρωμένοι, εντυπωσιασμένοι από το θέαμα, περιμένουν την κορύφωση, με την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς, και πρώτο και καλύτερο τον Mπάλο.
Κουφονήσια – Με τα καΐκια στην Παναγιά
Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν μεταφέρονται με τα καΐκια τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.
Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι το γλεντάνε μέχρι πρωίας στα μαγαζιά του νησιού, με μουσική, κρασί, ούζο και θαλασσινούς μεζέδες για τους οποίους έχουν φροντίσει οι ψαράδες.
Πανηγύρι της Παναγίας της Κατωνησιώτισσας
Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, στο Κάτω Νησί, στον Ιερό Ναό της Παναγίας της Κατωνησιώτισσας και αμέσως μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας πραγματοποιείται μεγάλο λαϊκό πανηγύρι για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας η γιορτή συνεχίζεται με παρουσίαση παραδοσιακών χωρών από τη χορευτική Ομάδα Γυναικών της Ελαφονήσου, αλλά και από το παραδοσιακό χορευτικό των παιδιών του τόπου. Τις παραμονές της Παναγίας οι Κατωνησιώτισσες φροντίζουν για τη καθαριότητα και το φρεσκάρισμα του Ιερού Ναού. Την παραμονή το βράδυ μαζεύονται στο ναό για την ολονυκτία. Χαρακτηριστικό έθιμο είναι και η συγκέντρωση των νέων την παραμονή το βράδυ στην παραλία της Παναγίας. Τα παιδιά ανάβουν φωτιές, χορεύουν και τραγουδούν μέχρι πρωίας. Έως πρότινος στη γιορτή της Παναγίας στην Ελαφόνησο, συμμετείχε και πλήθος κόσμου από τη Μάνη, τα Κήθυρα που έφταναν στο νησί με τα καΐκια. Τα καΐκια «γιάλωναν» στον όρμο της Παναγίας και ο κόσμος ανέβαινε το Αυλάκι, το σύντομο τότε μονοπάτι που οδηγούσε από την παραλία στην εκκλησία.
Δεκαπενταύγουστος στην Εύβοια
Όσοι βρεθούν στην Εύβοια το Δεκαπενταύγουστο θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία σε μια από τις γραφικές εκκλησίες που υπάρχουν και οι οποίες είναι αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου, ενώ όσοι είναι λάτρεις της παράδοσης και των πανηγυριών έχουν εξίσου την ευκαιρία να βρεθούν σε ένα από τα καθιερωμένα πανηγύρια που γίνονται σε πολλά μέρη της Εύβοιας.
Στην Κεντρική Εύβοια το γνωστότερο όλων είναι το πανηγύρι του Οξυλίθου, στο οποίο νέοι και νέες μαζεύονται την παραμονή της γιορτής της Παναγίας και φτιάχνουν το πατροπαράδοτο στιφάδο, ενώ την επομένη στήνεται γλέντι στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, όπου επισκέπτες και κάτοικοι έχουν την ευκαιρία να γευτούν το στιφάδο και να γλεντήσουν. Στη Βόρεια Εύβοια η Παναγία της Λιχάδας είναι εξίσου γνωστή για το πανηγύρι της, ενώ λίγο πιο έξω από τη Χαλκίδα και πιο συγκεκριμένα στη παραλία Χιλιαδού τελείται η καθιερωμένη λειτουργία στο απόμερο αλλά πολύ όμορφο εκκλησάκι της Παναγίας.
Στα Ψαχνά και στην Ιερά Μονή Γοργοϋπήκοου γίνεται παραδοσιακή λιτανεία του Επιταφίου της Παναγίας σύμφωνα με την τάξη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, ενώ στην εκκλησία της Παναγίας στο Βασιλικό τελείται κάθε χρόνο πανηγύρι στο δεύτερο δημοτικό σχολείο.
Άλλα γνωστά πανηγύρια της Παναγίας στην Εύβοια είναι στο Γυμνό, στην Αγία Άννα, στα Φύλλα, της Παναγίας της Περιβλέπτου στα Πολιτικά, στη Στενή, στους Στρόπωνες, στον Πάλιουρα και σε πολλά άλλα ακόμα χωριά της Εύβοιας.
Στη Χαλκίδα υπάρχει ο Ιερός Ναός της Παναγίας Οδηγήτριας (γνωστός και ως Μέσα Παναγίτσα).
Παναγία Οξυλίθου
Η Εκκλησία μας εορτάζει την Κοίμηση της Θεοτόκου που περιλαμβάνει, πρώτα, το θάνατο και την ταφή της και, δεύτερον, την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς την 15η Αυγούστου. Στην Ελλάδα γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε πολλά μέρη της χώρας, ονομάζεται δε και «Πάσχα του καλοκαιριού».
Οι πλατείες των χωριών φορούν τα καλά τους, οι κοινότητες και οι πολιτιστικοί σύλλογοι στήνουν γλέντια για να τιμήσουν τη Μεγαλόχαρη και οι πιστοί με νηστεία και προσευχή συμμετέχουν στο θαύμα της Παναγίας. Η μεγαλύτερη κάθε καλοκαίρι θρησκευτική γιορτή των Ελλήνων στην καρδιά των διακοπών, δίνει την ευκαιρία σε όλους να βγουν στην ύπαιθρο, στα ξωκλήσια και στις εκκλησιές. Ημερήσια, διήμερα, ακόμη και τριήμερα πανηγύρια και εκδηλώσεις οργανώνονται σε όλη τη χώρα. Η παράδοση των πανηγυριών συνδέεται με τα χωριά και τα υπαίθρια ξωκλήσια.
Κύθηρα: Μυρτιδιώτισσα
Σύμφωνα με την παράδοση, περίπου το 1400, ένας βοσκός βρήκε την εικόνα της Παναγίας ανάμεσα σε μυρτιές. Την πήρε σπίτι του αλλά εκείνη βρέθηκε και πάλι στο ίδιο σημείο με τις μυρτιές. Εκείνος κατάλαβε ότι ήταν θέλημα της Παναγίας να χτιστεί εκεί ναός.
Χαρακτηριστικό της εικόνας είναι το μαύρο χρώμα των προσώπων της Παναγίας και του Θείου Βρέφους.
Βλέποντας από ψηλά την εκκλησία με φόντο τη θάλασσα, υπάρχουν δύο μακρόστενοι σχηματισμοί από βράχια και ξέρες. Σύμφωνα με το μύθο είναι πλοία πειρατών που θέλησαν να κλέψουν την εικόνα Της. Όταν πλησίασαν τη στεριά, εκείνη τους πέτρωσε.
Ίος: Παναγιά Γκρεμιώτισσα
Ιερό προσκύνημα στην Ίο είναι η Παναγιά η Γκρεμιώτισσα. Η γραφική νησιώτικη εκκλησία είναι χτισμένη πάνω σε απρόσιτο γκρεμό.
Σύμφωνα με την παράδοση, η θαυματουργή εικόνα της Κοιμήσεως ταξίδεψε από την τουρκοκρατούμενη Κρήτη και έφθασε στα φιλόξενα ακρογιάλια του νησιού σε μια μικρή σχεδία με ένα αναμμένο καντήλι.
Στο πιο περίβλεπτο μέρος της Χώρας, δίπλα σε ένα γέρο φοίνικα που θυμίζει την παλαιά ονομασία του νησιού «Φοινίκη», η Γκρεμιώτισσα, όπως λένε οι νησιώτες, «εποπτεύει και φυλάει το νησί της από κάθε κακό».
Νίσυρος: Σπηλιανή
Στη Νίσυρο μέσα στο κάστρο των Ιπποτών ανεγέρθηκε η Παναγία η Σπηλιανή, που έλαβε το όνομά της εξαιτίας του φυσικού χώρου του σπηλαίου στο οποίο βρίσκεται από το 1600 μ.Χ.
Εντυπωσιακό είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο της με την Παρθένο και το Θείο Βρέφος, εικόνα της ρωσικής σχολής, η οποία είναι σχεδόν ολοκληρωτικά καλυμμένη από τάματα πιστών. Ναυτικοί, κάτοικοι του νησιού, προσκυνητές έχουν κάτι να διηγηθούν για τη βοήθεια που έλαβαν από τη Μεγαλόχαρη.
Ένα παλιό έθιμο που διατηρείται ακόμα και σήμερα είναι το «τάξιμο» στην Παναγία. Γυναίκες, οι λεγόμενες «Νιαμερίτισσες», από τη Νίσυρο και αλλού, πηγαίνουν στο Μοναστήρι στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος), ντύνονται στα μαύρα, τρώνε φαγητό χωρίς λάδι και ημερησίως κάνουν τριακόσιες μετάνοιες. Γυρνάνε ανήμερα της Παναγίας.
Σαντορίνη: Επισκοπής
Η εκκλησία του 11ου μ.Χ. αιώνα με τις μοναδικές τοιχογραφίες, που κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό, κατάφερε να επιβιώσει από πολλές λεηλασίες και φυσικές καταστροφές, κυρίως σεισμούς.
Βρίσκεται στο χωριό Μέσα Γωνιά και είναι το πιο σημαντικό βυζαντινό μνημείο της Σαντορίνης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν το τέμπλο της, το οποίο αποτελεί σπάνιο δείγμα σμίλευσης μαρμάρου, το επιβλητικό καμπαναριό και η εξωτερική σκάλα.
Η πιο σημαντική εικόνα που βρίσκεται στο ναό είναι η Παναγιά Γλυκοφιλούσα, η οποία συμμετείχε στις λιτανείες στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και δόθηκε στο Ναό της Επισκοπής τον 11ο αιώνα.
Σαμοθράκη: Κρημνιώτισσα
Γαντζωμένο στα βράχια σαν αετοφωλιά, στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου σε μεγάλο υψόμετρο βρίσκεται το ξωκλήσι της Παναγιάς Κρημνιώτισσας.
Το όνομά της προήλθε από την τοποθεσία όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Οι ντόπιοι διηγούνται ότι, την εποχή της Εικονομαχίας, Σαμοθρακίτες βοσκοί βρήκαν την εικόνα κοντά στην παραλία και τη μετέφεραν σε μια σπηλιά. Εκείνη εξαφανίστηκε και εμφανίστηκε ξανά στο βράχο, όπου τελικά χτίστηκε το ξωκλήσι με τα πενήντα, σκαμμένα πάνω στο βράχο, σκαλοπάτια.
Αστυπάλαια: Πορταΐτισσα
Το μεγαλύτερο πανηγύρι της Αστυπάλαιας γίνεται το Δεκαπενταύγουστο στην Παναγιά την Πορταΐτισσα, που χτίστηκε πριν από 240 χρόνια από τον Όσιο Άνθιμο. Όπως λέγεται εκείνος στο Άγιον Όρος έβαλε την εικόνα της Πορταΐτισσας των Ιβήρων επάνω σε ανολοκλήρωτη εικόνα και ύστερα από ολονύχτια προσευχή είδε το πρόσωπο της Παναγίας να αποτυπώνεται στο ξύλο.
Όταν επέστρεψε στην Αστυπάλαια, συκοφαντήθηκε από τους ντόπιους και του ζητήθηκε να αποχωρήσει μαζί με την εικόνα.
Προσπάθησε να τη βγάλει απ’ τη θέση της τρεις φορές αλλά εκείνη αρνήθηκε να εγκαταλείψει το νησί.
Ο εορτασμός της τον Δεκαπενταύγουστο συνοδεύεται από το ξακουστό κυνήγι του κόκορα πάνω στο γράσο.
Ο Επιτάφιος της Παναγίας στα νησιά
Σε ορισμένα νησιά της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στην Κασσιόπη της Κέρκυρας ή την Πάτμο και την Ικαρία, οι πιστοί ακολουθούν τα πρότυπα της νεκρώσιμης πομπής που συναντάμε και τη Μεγάλη Παρασκευή.
Για παράδειγμα, μαθαίνουμε ότι στην Κασσιόπη της Κέρκυρας στολίζουν τον επιτάφιο της Παναγίας και ακολουθούν τη λιτανεία με αναμμένα κεριά.
Στην Ικαρία μάλιστα, και πιο συγκεκριμένα στον Καμαρόκαμπο στο ξωκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, υπάρχει ένας μικρός σε μέγεθος επιτάφιος και κάθε χρόνο την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου ο ψάλτης τον παίρνει στους ώμους του, για να τον μεταφέρει στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Εκεί ξεκινούν να χτυπούν οι καμπάνες και γυναίκες κάθε ηλικίας τον στολίζουν με λεβάντες και γαρύφαλλα ψάλλοντας προσευχές, μέχρι τα ξημερώματα.
Μόλις χαράξει οι καμπάνες χτυπούν καλώντας τους πιστούς να προσέλθουν με αναμμένα κεριά, όπου ξεκινά μια μεγάλη πομπή με προορισμό και πάλι τον Καμαρόκαμπο.
Αγιάσο της Λέσβου
Στην Αγιάσο της Λέσβου, που είναι η πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας του νησιού, έχει βρεθεί η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας με την ονομασία «Αγία Σιών», την οποία σύμφωνα με μια παλιά παράδοση, κουβάλησε μαζί του από την Ιερουσαλήμ ο ιερέας Αγάθων ο Εφέσιος, τον 9ο μ.Χ. αιώνα.
Το πανηγύρι της Παναγίας εδώ ξεκινά από τις αρχές του Αυγούστου όπου οι πιστοί νηστεύουν από λάδι και κρέας και προσέρχονται για να προσευχηθούν αλλά και να αγοράσουν λαχανικά, όπως επίσης και σιδερένια ή ξυλόγλυπτα εργαλεία από τα φημισμένα τοπικά εργαστήρια.
Με λίγα λόγια ξεκινά μια θρησκευτική εμποροπανήγυρις που κορυφώνεται την παραμονή και ανήμερα της Παναγίας.
Παράλληλα με το προσκύνημα οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να περιδιαβούν τα καλντερίμια της Αγιάσου και να χαζέψουν τους πάγκους των πλανόδιων πωλητών, με τη συνοδεία μουσικών συγκροτημάτων που τα παλαιότερα χρόνια κατέκλυζαν ολόκληρη τη γύρω περιοχή και τα γειτονικά χωριά.
Κι όπως θυμάται ο συγγραφέας θεατρικών έργων Στρατής Παπανικόλας, το 1933 … «οι ακούραστες κομπανίες ξεπερνούσαν τις 15 σε αριθμό, πιο πολλές κι απ’ όλα τα καφενεία και τις χασαποταβέρνες μαζί. Άσε πια οι λατέρνες και οι ανεξάρτητοι πλανόδιοι οργανοπαίκτες…. Όπου κι αν πήγαινες τα αυτιά σου βούιζαν λες κι έπαιζε μια υπεργήινη συναυλία που έβγαινε όμως από τα έγκατα της πολυθόρυβης κοιλάδας».
Το «Πάσχα του Καλοκαιριού» στα Γρεβενά
Στη Μακεδονία, και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή των Γρεβενών, τόσο λαμπρές είναι οι γιορτές του Δεκαπενταύγουστου, που οι κάτοικοι κυρίως των ορεινών χωριών, την αποκαλούν «Πάσχα του Καλοκαιριού».
Ξενιτεμένοι από κάθε γωνιά της γης μαζεύονται και ξεκινούν ένα ατελείωτο γλέντι που κάνει τους αγαπημένους συγγενείς να ξανασμίξουν, αλλά και τους νέους να διαλέξουν κοπέλες από τον τόπο τους…
Χωριά που το χειμώνα κατοικούνται από 100 το πολύ 200 κατοίκους, την εποχή του Δεκαπενταύγουστου φτάνουν να φιλοξενούν έως και δυο και τρεις χιλιάδες πιστούς.
Το επίκεντρο της γιορτής φυσικά είναι συγκεντρωμένο στο ψηλότερο χωριό της Ελλάδας, τη δοξασμένη και πολυτραγουδισμένη Σαμαρίνα, αφού χιλιάδες προσκυνητές καταφθάνουν στη Μεγάλη Παναγιά για να πανηγυρίσουν σε ένα γλέντι που κρατάει τρεις ολόκληρες ημέρες.
Το ίδιο σκηνικό επικρατεί και στη γειτονική Αβδέλλα, όπου για πέντε ημέρες η πλατεία του χωριού παίρνει χρώμα γιορτινό και σφύζει από ζωή.
Τεγέα και Σαρακίνι Αρκαδίας: Εκεί που χτυπά η καρδιά της Πελοποννήσου
Στην Επισκοπή της Τεγέας, ο Δεκαπενταύγουστος έχει το δικό του χρώμα, αφού από τις 13 έως τις 20 Αυγούστου, η περιοχή γύρω από την Τρίπολη γίνεται το πολιτιστικό κέντρο της Πελοποννήσου.
Στην Τεγέα, εκτός από έντονη εμπορική κίνηση τα πανηγύρια πλαισιώνονται από διαγωνισμούς τοπικών χορών, αναβίωση αρχαίων αγώνων, φεστιβάλ τραγουδιού και θεατρικά δρώμενα.
Το βράδυ της παραμονής γίνεται η λιτανεία της θαυματουργής εικόνας και η πομπή καταλήγει στο πανέμορφο πάρκο της Επισκοπής.
Αντίστοιχα, στο Σαρακίνι της Αρκαδίας, το απόγευμα της παραμονής οι νεότεροι συμμετέχουν σε αγώνες ποδοσφαίρου και μπάσκετ, ενώ στην πλατεία του χωριού στήνονται ψησταριές με αρνιά, γουρουνοπούλες και κοντοσούβλι, που συνοδεύονται από άφθονο εκλεκτό κρασί με ονομασία προέλευσης.
Το επόμενο πρωί, μετά τη λειτουργία, ο τοπικός σύλλογος βγάζει σε πλειστηριασμό την παραδοσιακή Κουλούρα της Παναγίας, μαζί με ένα αρνί ή άλλα παραδοσιακά προϊόντα που έχουν χαρίσει οι πιστοί για τάμα.
Και όταν ο ήλιος πέσει, το γλέντι ολοκληρώνεται με τη «βραδιά του Μετανάστη» που είναι αφιερωμένη στους ξενιτεμένους συγχωριανούς.
Δεκαπενταύγουστος στη Ματαράγκα
Λίγο έξω από τη Ματαράγκα (18 χλμ. Έξω από το Αγρίνιο), στους πρόποδες του Αρακύνθου, υπάρχει ένα ξωκλήσι, η Κοίμηση της Θεοτόκου.
Κάθε χρόνο, την παραμονή της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μετά τον εσπερινό, μαζεύονται οι χωριανοί για γλέντι στο χώρο κοντά στο εκκλησάκι. Το ξωκλήσι παραμένει ανοιχτό όλο το βράδυ για όσους επιθυμούν να προσκυνήσουν πριν το γλέντι τους.
Την επομένη, ανήμερα δηλαδή της Παναγίας, μετά τη Θεία Λειτουργία, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ματαράγκας διοργανώνει μεγάλο γλέντι.
Κάθε χρόνο παίρνουν μέρος σ’ αυτό το γλέντι δύο με τρία τμήματα του πολιτιστικού συλλόγου και παρουσιάζουν παραδοσιακούς χορούς.
Η Ίμβρος γιορτάζει το «Μικρό Πάσχα» με «κουρκούτα»
Για το γνωστό έθιμο στα Αγρίδια της Ίμβρου. Ακόμη και σήμερα φαντάζει παράξενο που η Κοίμηση της Θεοτόκου, συνηθίστηκε να γιορτάζεται στα Αγρίδια, ενώ υπάρχουν τόσες άλλες Παναγίες όπως αυτή της Μητρόπολης, στο Γλυκή και στο Σχοινούδι.
Το έθιμο που παρουσιάζει στοιχεία από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και συγκεκριμένα τα “Καβήρεια Μυστήρια”, στα οποία υπήρχαν και θυσίες ζώων, «απαιτεί» και την αναβίωσή της θυσίας.
Η μόνη διαφορά είναι πως στον Χριστιανισμό δεν γίνεται αιματηρή θυσία, αλλά αναίμακτη.
Το πανηγύρι αρχίζει από τις 14 Αυγούστου, γύρω στο μεσημέρι και γίνεται με προσφορά ζώων. Οι κάτοικοι μαζεύουν τα βόδια και ένας ιερέας τα ευλογεί και διαβάζει υπέρ υγείας τα ονόματα των Χριστιανών που τα προσφέρουν για την Παναγία.
Όταν τα ζώα σφαχτούν, το κρέας του μεταφέρεται δίπλα στην εκκλησία, στον ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, όπου και τεμαχίζεται.
Έπειτα, μπαίνει σε καζάνια και βράζεται μέχρι το πρωί, οπότε και αφαιρείται από το ζωμό. Στο ζωμό προστίθεται σπασμένο σιτάρι και το αποτέλεσμα είναι το πεντανόστιμο φαγητό, η λεγόμενη «κουρκούτα».
Ο κόσμος συρρέει και μετά την πανηγυρική λειτουργία της 15ης Αυγούστου, οπού όλα τα εκλεκτά εδέσματα του χωριού που φτιάχτηκαν για το πανηγύρι, διαβάζονται και ευλογούνται συνήθως από τον Μητροπολίτη.
Κατόπιν, μοιράζονται σε όλο τον κόσμο κυρίως στους ξένους, αφού αυτοί είναι που δεν έχουν κάποιο σπίτι να φάνε και συνεπώς προηγούνται.
Το έθιμο της «ντουντούλιας» στις Σέρρες
Είναι ένα πολύ παλιό έθιμο που οι ρίζες του φθάνουν στην αρχαιότητα και μας παραπέμπουν σε τελετουργικά επίκλησης προς τον Όμβριο Δία, για να στείλει στους θνητούς ανθρώπους την πολυπόθητη και ζωογόνο βροχή.
Στην Πεντάπολη το θυμόμαστε να γίνεται μέχρι και την δεκαετία του ’60.
Από την Άνοιξη έως το Φθινόπωρο και κυρίως τους θερινούς μήνες σε περιόδους έντονης ξηρασίας οι γεωργοί βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Βλέποντας το βιός τους να κινδυνεύει να χαθεί από την έλλειψη νερού και μη έχοντας καμία διέξοδο κατέφευγαν στις Μεγάλες Δυνάμεις τις Θεϊκές.
Όπως οι πρόγονοί τους έτσι και αυτοί επιστράτευαν τα Μεγάλα Μέσα.
Όλα ξεκινούσαν από μια ομάδα ή μια παρέα χωριανών που αποφάσιζαν να κάνουν την «Ντουντούλα» για να εξευμενίσουν τον Θεό να βρέξει. Έβρισκαν έναν άνδρα, συνήθως ήταν εργένης και τον έντυναν ολόσωμα με μεγάλα μακριά χόρτα και θάμνους.
Τα χόρτα αυτά φύονται ακόμα και σήμερα μέσα στο νερό σε παρόχθιες περιοχές λιμνών, χειμάρρων και ρυακιών γύρω από το χωριό και είναι τα γνωστά στην περιοχή υδροχαρή φυτά «Βούζια» με την περίεργη μυρωδιά τους, το «Ψαθόχορτο» κ.ά.
Πολλές φορές έπρεπε να κοπούν και να είναι έτοιμα από την προηγούμενη ημέρα. Έτσι για να μην μαραθούν τα διατηρούσαν σε σκιερό μέρος μέσα σε βαρέλια ή καζάνια με νερό, βρέχοντας τα φύλλα τους κατά διαστήματα.
Επρόκειτο δηλαδή για έναν κινούμενο θάμνο.
Αφού όλα ήταν έτοιμα ξεκινούσαν την τελετή με πομπή. Μπροστά πήγαινε η «Ντουντούλα» και ακολουθούσαν όλη η παρέα και πολλοί χωριανοί.
Περιφέρονταν στα κεντρικότερα μέρη του χωριού. Αρκετές φορές την εκδήλωση συνόδευαν νταούλια με ζουρνάδες ή γκάιντα.
Καθώς προχωρούσε η «Ντουντούλα» συνεχώς λικνίζονταν – χόρευε – πηδούσε και έβγαζε κραυγές φωνάζοντας «βάι – βάι ντουντούλα, πουλλή βρουχή – πουλλή βρουχή».
Τα ίδια ανταπαντούσαν και ο κόσμος δίνοντας ευχές για να βρέξει. « άϊντε ντουντούλα καλή βρουχή – πουλλή βρουχή κι τα πιδούδια φώναζαν – βρέξει-βρέξει πάππου να γίνουν τα σταφύλια».
Καθώς διέρχονταν έξω από τα σπίτια, κάτω από τα μπαλκόνια, τα μαγαζιά, τους καφενέδες, τις πλατείες, όλος ο κόσμος με διάφορα σκεύη που διέθετε εκείνη την στιγμή τον κατέβρεχαν. Γκιούμια, τενεκέδες, μαστραπάδες, στάμνες, μπούκλους, μπακράτσια, κουβάδες, κανάτες, κύπελλα κ. ά, άδειαζαν το νερό επάνω του, για το καλό, για να βρέξει.
Όπως γίνετε αντιληπτό ο άνθρωπος αυτός ήταν καταβρεγμένος από την κορυφή ως τα νύχια.
Συνήθως, πριν ή μετά την ευτράπελη αυτή εκδήλωση οι κάτοικοι του χωριού ως πιστοί χριστιανοί και πάντα κοντά στην εκκλησία και στον προστάτη τους Άγιο Αθανάσιο επικαλούνταν την βοήθειά του κάνοντας λιτανεία και περιφορά τις ιερής εικόνας του.
Γεμάτη και η Βόρεια Ελλάδα από προσκυνήματα της Παναγιάς.
Στην Παναγία Σουμελά, στη Βλάστη Κοζάνης, στην Αλεξάνδρεια και στην Καστανιά Ημαθίας, στην Η εικόνα της Παναγίας Καμαριώτισσας στη Σαμοθράκη. Άρνισσα της Πέλλας, στο Αιγίνιο και στον Πλαταμώνα Πιερίας. Στον Πολύγυρο, στη Νέα Τρίγλια, στην Κασσάνδρα, στο Παλιούρι, στην Κρυοπηγή, στην Άφυτο και στη Σάρτη Χαλκιδικής. Στην Ηρακλίτσα και στη Νέα Πέραμο Καβάλας, καθώς και στην Παναγιά και στο Λιμένα Θάσου.
Σημείο αναφοράς για τους Βορειοελλαδίτες είναι η Παναγία Σουμελά, το ιστορικό μοναστήρι στις πλαγιές του Βερμίου, όπου χιλιάδες Έλληνες από όλα τα μέρη της χώρας αλλά και του εξωτερικού ανηφορίζουν στην Καστανιά Βερμίου να προσκυνήσουν την Παναγία τη Σουμελιώτισσα.
Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα. Ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών.
Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από τη Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
Τα πανηγύρια της Δ. Μακεδονίας
Στα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου έχει το δικό του, ιδιαίτερο χρώμα. Στη Σιάτιστα, το έθιμο των καβαλάρηδων θέλει μεγάλες παρέες με στολισμένα τα άλογα να επισκέπτονται το μοναστήρι του Μικροκάστρου το μεσημέρι και στη συνέχεια να επιστρέφουν στο χωριό, όπου το γλέντι στις πλατείες κρατά μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, ενώ στη Βλάστη Κοζάνης το τοπικό πανηγύρι κρατά τρεις μέρες, με κύριο χαρακτηριστικό τον παραδοσιακό χορό τρανό. Το δικό τους, μοναδικό χορό έχουν και οι κάτοικοι του χωριού Σαμαρίνα, κοντά στα Γρεβενά, που ονομάζεται τσιάτσιο και κλέβει την παράσταση στο προαύλιο της εκκλησίας της Μεγάλης Παναγιάς.
Στη Σιάτιστα η λειτουργία στο μοναστήρι της Μεγαλόχαρης είναι μια ξεχωριστή εμπειρία. Τη λειτουργία παρακολουθούν προσκυνητές καβαλάρηδες πάνω σε στολισμένα άλογα και όταν αυτή τελειώσει επιστρέφουν καβάλα στην πόλη, όπου τους υποδέχεται πλήθος κόσμου, που περιμένουν πώς και πώς να ξεκινήσει η γιορτή, με χορούς και τραγούδια στις πλατείες. Το έθιμο χρονολογείται από την Τουρκοκρατία, όταν το πανηγύρι της Παναγίας ήταν από τις ελάχιστες στιγμές που οι Έλληνες ένιωθαν ελεύθεροι.
Στη Βλάστη από την παραμονή της γιορτής συγκεντρώνεται πολύς κόσμος στην πλατεία του χωριού και στη συνέχεια γίνεται κατανυκτικός εσπερινός.Κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές σπεύδουν στο μοναστήρι της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, στις βόρειες παρυφές του όρους Παγγαίου, για να ζητήσουν τη χάρη της Παναγιάς.
Ανήμερα της Παναγίας παραβρίσκονται όλοι στη θεία λειτουργία και το απόγευμα συγκεντρώνονται στα λιβάδια του χωριού για να τραγουδήσουν τραγούδια που σώζονται από την εποχή της Τουρκοκρατίας και να χορέψουν τον τρανό χορό. Πρώτοι πιάνονται στο χορό οι γεροντότεροι από τους άντρες, στη συνέχεια οι νεότεροι και στο τέλος οι γυναίκες με ανάλογη σειρά. Το έθιμο του τρανού χορού συναντάται και σε άλλα βλαχοχώρια όπως στην Αβδέλλα, στη Σαμαρίνα, στο Περιβόλι, στην Κλεισούρα, στα Νάματα. Παλιά οι άντρες ήταν ντυμένοι με παραδοσιακές στολές (τσιπούνια) και οι γυναίκες με χρυσοκέντητες μεταξωτές φορεσιές. Την τρίτη ημέρα έρχεται ο μητροπολίτης, γίνεται δοξολογία και περιφορά της εικόνας της Παναγίας. Στη συνέχεια χορεύεται και πάλι ο τρανός χορός.
Οι Κοζανίτες το Δεκαπενταύγουστο πανηγυρίζουν στο εξωκλήσι της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής που βρίσκεται στα νότια της πόλης.
Η Εικοσιφοίνισσα των Σερρών
Κτισμένη στις βόρειες παρυφές του όρους Παγγαίου (Δράμας) σε υψόμετρο 753 μ., η μονή ιδρύθηκε από τον Άγιο Γερμανό το 518 μ.Χ. σε απόσταση 50 μ. από το μοναστικό οικισμό που είχε ιδρύσει στη θέση Βίγλα γύρω στο 451 μ.Χ. ο επίσκοπος Φιλίππων Σώζων. Το όνομά της εικάζεται ότι προήλθε από παραφθορά της έκφρασης “εικών φοινίσσουσα”, διότι η αχειροποίητος εικόνα της Παναγίας λέγεται ότι εξέπεμπε ερυθρωπό φως (φοινικούν χρώμα).
Η ιστορία της μονής παραμένει άγνωστη μέχρι τον 11ο αι., οπότε ανακηρύχθηκε σταυροπηγιακή και κτίστηκε νέος καθολικός ναός. Από το 1472 η μονή γνώρισε περίοδο ακμής μέχρι το 1507. Η δράση των μοναχών στην ευρύτερη περιοχή προκάλεσε την οργή των Τούρκων, οι οποίοι τους θανάτωσαν, χωρίς όμως να καταστρέψουν το κτιριακό συγκρότημα της μονής. Έπειτα από παρέμβαση του Πατριαρχείου στη σουλτανική αυλή, η μονή επανακατοικήθηκε από μοναχούς του Αγίου Όρους γύρω στο 1510-1520 και με τα χρόνια μετατράπηκε σε σημαντικό πνευματικό κέντρο.
Μετά την πυρκαγιά του 1854, που αποτέφρωσε τη δυτική πλευρά της, την επιδημία χολέρας το 1864, που αποδεκάτισε τους μοναχούς, τις λεηλασίες των Βουλγάρων το 1917 και το 1943, η Μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας άρχισε να επαναλειτουργεί το 1965 με αδελφές-μοναχές.
Σήμερα μέσα στον περίβολο της μονής βρίσκονται η επιβλητική εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τα κελιά των μοναχών, το ηγουμενείο, το αρχονταρίκι, παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή, όπου αναβλύζει το αγίασμα, καθώς και μουσείο. Κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές σπεύδουν στο μοναστήρι για να ζητήσουν τη χάρη της Παναγιάς.
Η Παναγιά της Θάσου
Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο περιλαμβάνει το γεύμα που παρατίθεται στο μεγάλο τραπέζι όπου συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν συρρεύσει στο ναό της Η εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας στις Φέρες Έβρου.Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Παναγία της Θάσου, στο χωριό που πήρε το όνομά του από τη Παναγία. Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες, κρασί.
Η Κοσμοσωτήρα του Έβρου
Και στις Φέρες Έβρου η Παναγία έχει την τιμητική της, το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου όταν, με επίκεντρο την εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας, τελείται μέγας πανηγυρικός εσπερινός. Από το ναό ξεκινά μια από τις πιο συγκινητικές λιτανείες της ιερής εικόνας, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και απογειώνονται με τα κέφια των ανθρώπων.
Το Δεκαπενταύγουστο στη Σαμοθράκη κάνουν το εφτάζυμο ψωμί, που λέγεται “Γοργή”. Το εφτάζυμο γίνεται με το αλεύρι από το πρώτο σιτάρι της παραγωγής, ανακατεμένο με μαγιά από ρεβίθια. Με αυτό κάνουν παξιμάδια για όλο το χρόνο. Τα παξιμάδια αυτά με μέλι και καρύδια προσφέρονταν στους αρραβώνες και στα γεννητούρια. Σήμερα καθημερινά ο φούρνος στην επάνω γειτονιά της Χώρας κάνει ψωμί με ρεβιθένια μαγιά, που δεν λείπει ποτέ από τα τραπέζια των πανηγυριών.
Το θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων της Σαμοθράκης είναι βαθύ. Τα 999 κυρίως βυζαντινά ξωκλήσια της αποτελούν αντικείμενο σεβασμού και λατρευτικών εκδηλώσεων. Τα πανηγύρια του νησιού είναι πολύ όμορφα. Δίνουν μεγάλη ζωντάνια σε αυτά οι τοπικές ενδυμασίες, η παραδοσιακή μουσική και οι χοροί.
Στην Κέα στις 15 Αυγούστου κάθε χρόνο η εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου συνοδεύεται από παραδοσιακό πανηγύρι στον χώρο της Παναγίας Καστριανής, στον περίβολο του ναού της ομώνυμης μονής, 12,5 χλμ. βορειοανατολικά από τη Χώρα. Το μοναστήρι είναι χτισμένο σε απότομο θαλασσοδαρμένο βράχο και δεσπόζει σε ένα τοπίο επιβλητικά άγριο. Στο πανηγύρι αυτό δίνουν κάθε χρόνο ραντεβού οι απανταχού Τζιώτες.
Ονομαστό είναι και το πανηγύρι της Παναγιάς στη Σέριφο. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιο ζευγάρι χόρευε πρώτο γύρω από την ελιά που βρίσκεται μπροστά στην εκκλησία τύχαινε να παντρευτεί μέσα στον χρόνο. Για τον λόγο αυτόν οι νέοι μάλωναν και χτυπούσε ο ένας τον άλλον με ραβδιά από πικροδάφνη. Πολλές φορές οι καβγάδες αυτοί ήταν αιματηροί και για αυτό το πανηγύρι ονομάστηκε της Ξυλοπαναγίας. Το έθιμο σταμάτησε όταν ένας παπάς έσυρε πρώτος τον χορό. Σήμερα σχεδόν όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται για ένα γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια και χορό που διαρκεί τρεις ημέρες.
Στην Ιο στήνεται μεγάλο πανηγύρι στην Παναγιά την Γκρεμιώτισσα.
ΚΥΘΝΟΣ
Εορτάζει το Μοναστήρι της Παναγίας του Νίκους στη Χώρα. Στο πανηγύρι προσφέρονται ντομάτες γεμιστές, κρέας ψητό και γίνεται τρικούβερτο γλέντι. Ακόμη μεγαλύτερο πανηγύρι όμως γίνεται στην Παναγιά την Κανάλα, την προστάτιδα των Κυθνίων.
Ικαρία
Στην Ικαρία τα πανηγύρια είναι τόσο πολλά και τόσο ξακουστά, που αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες όλο τον χρόνο. Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου τα δύο γνωστά πανηγύρια είναι εκείνο στο Γιαλισκάρι και κυρίως της Λαγκάδας. Το πανηγύρι της Λαγκάδας είναι ημερήσιο και ξακουστό. Είναι τόσο έντονο με κόσμο να χορεύει ασταμάτητα για ώρες παντού, που χιουμοριστικά ο Τύπος το έχει ονομάσει «της Παναγιάς της Ρέιβερ»! Τα τελευταία χρόνια οι τουρίστες, κυρίως ηλικίας 20-30, έχουν εκτοπίσει τους ντόπιους και τους συναγωνίζονται σε φαΐ και ποτό (κατσίκι και κόκκινο κρασί, παραδοσιακά), ακόμα και στον χορό: στον γνωστό Ικαριώτικο που στο διονυσιακό πανηγύρι της Λαγκάδας δεν διαρκεί ποτέ λιγότερο από 20 λεπτά!
Φολέγανδρος
Στη Φολέγανδρο δεν γίνονται πολλά πανηγύρια, ένα μόνο κεντρικό στην εκκλησία της Κοιμήσεως, όπου εκεί συναντιέται όλο το νησί, ντόπιοι και τουρίστες, σε ένα τεράστιο στρωμένο τραπέζι. Τα εκλεκτά ντόπια κεράσματα και φαγητά συνοδεύει ζωντανή παραδοσιακή μουσική.
Σίκινος
Μεγάλο πανηγύρι κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο στην πλατεία της Χώρας. Εκεί ο κόσμος μαζεύεται για να δει φωτογραφικές προβολές, και να ακούσει νησιώτικα από τα συγκροτήματα παραδοσιακής μουσικής που φιλοξενούνται εκεί.
Θάσος
Στη Θάσο υπάρχει χωριό που λέγεται Παναγιά και εκεί γίνεται το πανηγύρι. Προηγείται λιτάνευση της εικόνας της Παναγιάς, συνοδεία μεγάλης μπάντας, και έπειτα οι πιστοί μαζεύονται στο προαύλιο του Ιερού Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου για να απολαύσουν το γεύμα από πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο.
Τζια
Το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου στη Τζια γίνεται στην Παναγιά την Καστριανή, πάνω στο βράχο. Το γλέντι γίνεται με μοναδική θέα στο Αιγαίο, λόγω του σημείου όπου πραγματοποιείται, στα βορειανατολικά της Ιουλίδας, της Χώρας του νησιού.
Κάρπαθος
Στην Κάρπαθο με το καταπράσινο τοπίο και τα τιρκουάζ νερά, το πιο κατανυκτικό πανηγύρι πραγματοποιείται στον παραδοσιακό οικισμό της Ολύμπου. Στην πιο κρίσιμη στιγμή της γιορτής, στην πλατεία μπροστά στην εκκλησία της Παναγίας, οι μουσικοί παίζουν τον πένθιμο Κάτω Χορό, και οι άντρες μόνο τραγουδούν, ενώ συνεχίζουν να πίνουν καθιστοί. Στη συνέχεια, και ενώ πέφτει η νύχτα ξεκινάει ο χορός τον οποίο για ώρες χορεύουν μόνο οι γυναίκες με τις παραδοσιακές στολές της Καρπάθου.
Σύρος
Στην αριστοκρατική Σύρο, και συγκεκριμένα στη Βάρη, έχει πανηγύρι στις 16 Αυγούστου «της Μεταστάσεως της Θεοτόκου».
Κουφονήσια
Η εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται στο Κάτω Κουφονήσι. Εκεί μετά τη λειτουργία οι πιστοί τρώνε όλοι μαζί και μετά μεταφέρονται με τα καΐκια στο Πάνω Κουφονήσι, όπου ακολουθεί ολονυκτία στα στενάκια του νησιού με μουσική, κρασί, ούζο και κυρίως θαλασσινά τα οποία παρέχουν οι ψαράδες του νησιού.
Λέσβος
Στη Λέσβο το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου πραγματοποιείται στην ενδοχώρα, στην Αγιάσο, στην οποία πολλοί από τους προσκυνητές φτάνουν μετά από πεζοπορία 25 χιλιομέτρων. Μετά την περιφορά της εικόνας της Παναγιάς της Αγιάσου γύρω από τον ναό, οι εορταστικές εκδηλώσεις μεταφέρονται στη πλατεία του χωριού, όπου βρίσκει κανείς πλανόδιους πωλητές, παραδοσιακές μπάντες, άφθονο φαγητό και ποτό, αλλά και διάθεση για φιλικά πειράγματα- που αποτελούν παράδοση του νησιού.
Αμοργός
Στην Αμοργό το πανηγύρι γίνεται στην Παναγιά την Πανοχωριανή, με άπειρα ρακόμελα, και όσον αφορά το φαγητό, πρωταγωνιστούν τα κρέατα αλλά και οι ντόπιες σπεσιαλιτέ πατατάτο και ξιδάτο.
Πάρος
Τον Δεκαπενταύγουστο οι πιστοί της Πάρου, και οι τουρίστες, συγκεντρώνονται στην Παροικιά για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής στην ομώνυμη εκκλησία. Ακολουθεί η περιφορά του επιταφίου, την οποία διαδέχεται το πανηγύρι με την παραδοσιακή μουσική, το κρασί και τους μεζέδες. Στη Νάουσα περίπου την ίδια ώρα, τα καΐκια του νησιού βρίσκονται στο λιμάνι με αναμμένα δαδιά. Ακολουθούν νησιώτικοι χοροί για την υπόλοιπη νύχτα.
Κάσος
Και στην Κάσο υπάρχει χωριό με όνομα Παναγία και εκεί, στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου πραγματοποιούνται κάθε χρόνο οι εορτασμοί για τον Δεκαπενταύγουστο. Το πανηγύρι είναι πόλος έλξης για πολλούς ξενιτεμένους Κασιώτες αλλά και τουρίστες, οι οποίοι, αφού προσκυνήσουν, επιδίδονται σε χορούς και τραγούδια, και δοκιμάζουν τα παραδοσιακά κασιώτικα ντολμαδάκια και το πιλάφι.
Μύκονος
Στη Μύκονο το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου γίνεται στην Παναγία της Τουρλιανής στην Άνω Μερά. Γίνεται μάλιστα σε δύο δόσεις, μία στις 15 Αυγούστου, και η δεύτερη στα εννιάμερα, στις 23 Αυγούστου. Το γλέντι πραγματοποιείται στην κεντρική πλατεία της Άνω Μεράς. Η παραδοσιακή νησιώτικη μουσική ξεκινάει από νωρίς το απόγευμα, αλλά το γλέντι και το φαί ξεκινάει κατά το σούρουπο.
Νίσυρος
Η Νίσυρος έχει πολλά πανηγύρια σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, αλλά τον Δεκαπενταύγουστο το νησί ξεφαντώνει, μαζί με όλους τους παραθεριστές, αλλά και ημερήσιους επισκέπτες από την Κω, κι όχι μόνο. Στις 14 Αυγούστου οι εορτασμοί ξεκινούν στην απομονωμένη Μονή Παναγιάς Κυράς, όπου στον περίβολο σερβίρεται ρεβυθάδα (ας όψεται η νηστεία), αλλά το γλέντι με παραδοσιακή μουσική, από τις Κυκλάδες αλλά και τα Δωδεκάνησα, κι ο χορός δεν σταματούν. Την επόμενη μέρα, Δεκαπενταύγουστος πια, θα σερβιριστεί κοκκινιστό κρέας το μεσημέρι, ενώ το βράδυ το πανηγύρι μεταφέρεται στην πλατεία στο Μανδράκι, φυσικά με φαγητό και χορό.
Σαμοθράκη: Κρημνιώτισσα
Γαντζωμένο στα βράχια, σαν αετοφωλιά, στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου σε μεγάλο υψόμετρο βρίσκεται το ξωκκλήσι της Παναγιάς Κρημνιώτισσας. Το όνομά της προήλθε από την τοποθεσία όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Οι ντόπιοι διηγούνται ότι, την εποχή της Εικονομαχίας, Σαμοθρακίτες βοσκοί βρήκαν την εικόνα κοντά στην παραλία και τη μετέφεραν σε μια σπηλιά. Εκείνη εξαφανίστηκε και εμφανίστηκε ξανά στο βράχο, όπου τελικά χτίστηκε το ξωκλήσι με τα πενήντα, σκαμμένα πάνω στο βράχο, σκαλοπάτια.
Αστυπάλαια: Πορταΐτισσα
Το μεγαλύτερο πανηγύρι της Αστυπάλαιας γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο στην Παναγιά την Πορταΐτισσα χτίστηκε, πριν από 240 χρόνια, από τον Όσιο Άνθιμο. Όπως λέγεται, εκείνος στο Άγιο Όρος έβαλε την εικόνα της Πορταΐτισσας των Ιβήρων επάνω σε ανολοκλήρωτη εικόνα και ύστερα από ολονύχτια προσευχή είδε το πρόσωπο της Παναγίας να αποτυπώνεται στο ξύλο. Όταν επέστρεψε στην Αστυπάλαια, συκοφαντήθηκε από τους ντόπιους και του ζητήθηκε να αποχωρήσει μαζί με την εικόνα. Προσπάθησε να τη βγάλει απ’ τη θέση της τρεις φορές, αλλά εκείνη αρνήθηκε να εγκαταλείψει το νησί. Ο εορτασμός της τον Δεκαπενταύγουστο συνοδεύεται από το ξακουστό κυνήγι του κόκορα πάνω στο γράσο.
Κάρπαθος – Στην Παναγία στην Όλυμπο
Για τους πιο ταξιδεμένους, που έχουν αψηφήσει την απόσταση και τις δυσκολίες στην πρόσβαση, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο της Καρπάθου είναι από τα πιο κατανυκτικά. Μην περιμένετε γλέντια με γρήγορους χορούς και παζάρι με πάγκους μικροπωλητών που εκμεταλλεύονται την κοσμοσυρροή για να πουλήσουν την πραμάτεια τους. Εδώ, στην Όλυμπο, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή την συγκυρία για τον Χριστιανισμό και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση. Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Στη συνέχεια, και καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς και λαμπρότητας παραδοσιακές γιορτινές φορεσιές τους. Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες και η όλη ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει ο πιστός στα πανηγύρια του Αιγαίου.
Νάξο:Πανηγύρι της Κοιμήσεως στο Φιλότι
Κάθε καλοκαίρι την περίοδο του δεκαπενταύγουστου στο μεγαλύτερο χωριό της Νάξου πραγματοποιείται ένα τριήμερο πανηγύρι προς τιμή της Παναγίας. Είναι πολύ διάσημο σε ολόκληρο το νησί και προσελκύει πλήθος επισκεπτών και τουριστών από διάφορα μέρη της Ελλάδας και του κόσμου που έρχονται να βιώσουν το παραδοσιακό γλέντι.
Γνωστοί μουσικοί και οργανοπαίκτες το τιμούν με την παρουσία τους και προσφέρουν απλόχερα τους ρυθμούς της ναξιώτικης χορευτικής παράδοσης με τη συνοδεία του βιολιού, του λαούτου και της τσαμπούνας να ξεχωρίζουν. Ο κόσμος χορεύει μέχρι το πρωί απολαμβάνοντας το άφθονο κρασί και το πλούσιο φαγητό.
Πάτμος – Επιτάφιος Παναγίας
Στο νησί της Πάτμου, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Ζαγοροχώρια
Ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τα πανηγύρια της Παναγίας που γίνονται τον Δεκαπενταύγουστο στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς. Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.
Λειψοί – Παναγία του Χάρου
Στο Μοναστήρι της Παναγίας στους Λειψούς, η Παναγία δεν κρατάει το Θείο Βρέφος αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό, σε μια εικόνα μοναδική στην χριστιανική παράδοση. Η «Παναγία του Χάρου» γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα εννιάμερα της Παναγίας.
Σύμφωνα με το έθιμο, που τηρείται από το 1943, τοποθετούνται την άνοιξη κρινάκια γύρω από την εικόνα τα οποία στη συνέχεια ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά, τον Αύγουστο.
Κάσος
Ένα ακόμη χωριό με το όνομα Παναγία είναι ο τόπος του μεγαλυτέρου πανηγυριού της Κάσου, κάθε Δεκαπενταύγουστο. Στην τοπική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου τηρούνται, κάθε χρόνο, όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα κατά τον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου. Εκατοντάδες Κασιώτες απ’ όλη την Ελλάδα, αλλά και μετανάστες από την Αμερική, την Αυστραλία και άλλες γωνιές του κόσμου, συρρέουν στο νησί, μαζί με τους ξένους επισκέπτες, για να προσκυνήσουν στην Παναγία και να γλεντήσουν με τα πατροπαράδοτα έθιμα.
Kεφαλονιά – Τα Φιδάκια της Παναγίας
Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Kάθε 15 Aυγούστου τα μικρά φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού. Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.
Φέρες Eβρου – Παναγία Κοσμοσωτήρα
Και στις Φέρες Έβρου, η Παναγία έχει την τιμητική της, το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου όταν, με επίκεντρο την εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας, τελείται μέγας πανηγυρικός εσπερινός. Από το ναό ξεκινά μια από τις πιο συγκινητικές λιτανείες της ιερής εικόνας, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και απογειώνονται με τα κέφια των ανθρώπων.
Ναυπακτία – Παναγία Αμπελακιώτισσα
Κοντά στην Άνω Χώρα Ναυπακτίας, στο χωριό Ασπριά, σε εντυπωσιακή τοποθεσία, υψώνεται το ιστορικό μοναστήρι της Παναγιάς Αμπελακιώτισσας, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το μοναστήρι είναι γνωστό για τη λατρευτική εικόνα της Παναγίας, τα άγια λείψανα, το χρυσοκέντητο επιτάφιο και το λαμπρό πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο.
Μαγνησία
Λαμπρή γιορτή γίνεται με αφετηρία τον καθεδρικό ναό της Νέας Iωνίας Βόλου, την Ευαγγελίστρια. Την παραμονή τελείται αρχιερατικός πανηγυρικός εσπερινός και ακολουθούν τα εγκώμια της Θεοτόκου, δηλαδή ο επιτάφιος της Παναγίας και στη συνέχεια λιτανεία και αγρυπνία. Ανήμερα της Παναγίας τελείται θεία λειτουργία με συμμετοχή πολλών αρχιερέων και ιερέων και με επίσημη εκπροσώπηση διαφόρων φορέων, ενώ η προσέλευση των πιστών είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή.
Την ίδια ημέρα πανηγυρίζει και η παλιά και ιστορική μονή της Παναγίας ‘Ανω Ξενιάς Αλμυρού, που στη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων φιλοξενεί πλήθος πιστών από όλη την γύρω περιοχή.
Μεγάλα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου στην Κρήτη
«Βασιλίκια γιορτή η κοίμηση της Παναγιάς” η μέρα που ‘σφαζαν οι παραγιοί τα πρόβατα και την ώρα πού τα συγύριζαν στις σούβλες, βουλενουνταν […] οι Καπετάνιοι…»
Βασιλίκια γιορτή σύμφωνα με τον Νίκο Καζαντζάκη, Λαμπρή του καλοκαιριού και μεγάλη σκόλη σύμφωνα με τους Κρητικούς. Ευκαιρία, για ανανεώσεις των κοινωνικών και των συγγενικών δεσμών, μια και τα χωριά ξαναγεμίζουν. Ονομαστά είναι τα πανηγύρια που γίνονται στα χωριά μας (ενδεικτικά μόνο: Φρε Αποκορώνου, Θέρισο, Τσικαλαριά, Νεάπολη Λασιθίου) και στα μεγάλα μοναστήρια που γιορτάζουν (Αγκάραθος, Χρυ-σοσκαλίτισσα, Καλυβιανή, Παλιανή, Γωνιά Κισάμου). Σε πολλά από τα εορτάζοντα μοναστήρια η ετοιμασία ξεκινούσε από την παραμονή με το σφάξιμο των ζώων που το κρέας τους θα προσφερόταν την επομένη στην κοινή τράπεζα.
Δεν γνωρίζω αν παλαιότερα το σφάξιμο της αγελάδας ή του ταύρου υπέκρυπτε κάποιο θυσιαστικό υπόβαθρο.
Η μόνη πληροφορία -ένδειξη που έχω υπ’ όψη μου προέρχεται από τη Μονή Αγκαράθου.
Σταύρωναν το ζώο πριν το σφάξουν. Καθόλου παράξενο αν αναλογιστεί κανείς ότι είναι γνωστά περισσότερα από 20 παραδείγματα (κανένα από την Κρήτη) αιματηρών θυσιαστικών τελετουργιών που γίνονταν το Δεκαπενταύγουστο.
Όπως και το κανονικό Πάσχα, η Λαμπρή του καλοκαιριού είναι μέρα χαράς και γλεντιού. Αν και δεν υπάρχει το δίπολο θάνατος – ανάσταση που καθορίζει τον εορτασμό του Πάσχα, ο λαός θεωρεί ότι και πάλι η ζωή θριαμβεύει. Ίσως επηρεασμένος από τον εικονογραφικό τύπο που δείχνει τον επιφανέντα Χριστό να σηκώνει ένα βρέφος στην αγκαλιά του, την προσωποποίηση της ψυχής της Θεοτόκου. Στα μάτια του λαού, βρέφος σημαίνει γέννηση, άρα καινούργια ζωή. Ο θρίαμβος της ζωής είναι δεδομένος.
Υπάρχει, όμως, και μια ακόμη λεπτομέρεια: Τα Απόκρυφα Ευαγγέλια, μνημεία των λαϊκών παραδόσεων που αναπτύχθηκαν κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, διασώζουν την εικόνα της μελλοθάνατης Θεοτόκου ξαπλωμένης σε κλίνη και περιτριγυρισμένης από ένα ευρύ φιλικό περιβάλλον.
Η ίδια δηλώνει πως δεν θέλει θρήνους γιατί η μέρα είναι χαρμόσυνη, η Μητέρα περιμένει να βρεθεί και πάλι κοντά στο γιο της που τη δική του θανή έχει θρηνήσει για λογαριασμό της Μητέρας ο λαός μας.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τάση αναζωογόνησης των παλιών πανηγυριών. Ακόμη και οι λιγοστοί μόνιμοι κάτοικοι χωριών ρημαγμένων από την εσωτερική μετανάστευση φροντίζουν να μετατρέψουν τα Δεκαπενταυγουστιάτικα πανηγύρια σε γεγονότα γενικότερου ενδιαφέροντος, να ξεπερνούν δηλαδή τα όρια του χωριού τους.
Κλαρίνα στην καρδιά της Πίνδου
Στην καρδιά της Πίνδου, στα 1.450 μέτρα, η Σαμαρίνα είναι το μεγαλύτερο βλαχοχώρι της Ελλάδας, που το χειμώνα έχει ελάχιστους κατοίκους. Τα… παιδιά της Σαμαρίνας όμως γυρίζουν πάντα στα μέρη τους για τη γιορτή της Παναγίας. Στις 14 και 15 Αυγούστου εκατοντάδες απανταχού Σαμαρινιώτες ακολουθούν τους αργόσυρτους ρυθμούς του κλαρίνου χορεύοντας και γλεντώντας στην πλατεία του χωριού και στις 16 Αυγούστου συναντιούνται στην αυλή της εκκλησίας της Μεγάλης Παναγιάς. Πιάνονται πίσω από τους γεροντότερους για να τραγουδήσουν και να χορέψουν τον πατροπαράδοτο -από την εποχή της Τουρκοκρατίας- τσιάτσιο.
Το περιβόλι της Παναγίας
Οι καλόγεροι της μοναχικής πολιτείας του Άθω ονομάζουν το Άγιον Όρος “κλήρον ίδιον της Θεοτόκου” και “περιβόλι της Παναγίας”. Σύμφωνα με τις μοναχικές παραδόσεις, η Θεοτόκος επισκέφθηκε το Όρος, όταν πλέοντας για την Κύπρο μαζί με τον Ιωάννη τον Ευαγγελιστή, για να επισκεφθούν τον Λάζαρο, αναγκάστηκαν εξαιτίας μιας μεγάλης τρικυμίας, από τις συνηθισμένες στη βορειοανατολική πλευρά του Άθω, να προσορμιστούν στη θέση όπου αργότερα ιδρύθηκε η Μονή των Ιβήρων.
Στην περιοχή τότε δεν υπήρχαν άλλοι οικισμοί παρά τα ερείπια ενός ναού του Απόλλωνος. Η Παναγία, κατά την παράδοση, ενθουσιάστηκε με το μοναδικό τοπίο του Άθω και ζήτησε από τον Γιο της να της δωρίσει τη χερσόνησο. Τότε, σύμφωνα με την παράδοση, ακούστηκε η φωνή του Χριστού, που αφιέρωνε αιώνια τον Άθω στην Παναγία: “Έστω ο τόπος ούτος κλήρος σος και περιβόλαιόν σου και παράδεισος, έτι δε και λιμήν σωτήριος των θελόντων σωθήναι”. Από τότε αφιερώθηκε το Όρος ως “κλήρος και περιβόλι της Παναγίας”.
