Η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί μια σοβαρή πληγή ιδιαίτερα για τις δυτικές κοινωνίες με το σύγχρονο τρόπο ζωής που έχει επικρατήσει τις τελευταίες δεκαετίες (κακή διατροφή, παχυσαρκία και έλλειψη φυσικής άσκησης), καθώς και ένα χρόνιο δυσεπίλυτο πρόβλημα για λειτουργούς υγείας και ασθενείς.
Η υπέρταση αποτελεί έναν ύπουλο εχθρό καθώς, τις περισσότερες φορές δεν συνοδεύεται από τυπικά σημεία ή συμπτώματα και για αυτό συνήθως ξεφεύγει απο την προσοχή μας. Πολλοί άνθρωποι που πάσχουν από υπέρταση δεν το γνωρίζουν και παρόλα τα θεραπευτικά μέσα που έχουμε στη διάθεση μας, λίγοι ασθενείς επιτυγχάνουν τη ρύθμιση της, μάλιστα η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Υπέρτασης υπολογίζει ότι μισοί σχεδόν από τους ασθενείς που λαμβάνουν αγωγή δεν είναι ρυθμισμένοι στο θεραπευτικό τους στόχο. Επομένως μόνο εύκολη δεν είναι η επίτευξη θεραπευτικών τιμών στην καθημερινότητα του υπερτασικού ασθενή και απαιτεί τακτικό έλεγχο και μετρήσεις, καθώς και τακτική επαφή με τον θεράποντα ιατρό.
Η αρτηριακή υπέρταση (χρόνια πάθηση κατά την οποία σημειώνεται συστηματική αύξηση είτε της συστολικής μεμονωμένα,ή μαζί, ή και ξεχωριστά με την διαστολική αρτηριακή πίεση) ενοχοποιείται ως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για μελλοντικά θανατηφόρα ή μη, καρδιαγγειακά επεισόδια ( πχ έμφραγμα μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικό επεισόδιο κ.α) όπως και για χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.
Μέχρι την ηλικία των 50 ετών, η διαστολική (η πίεση που ασκείται στα αγγεία όταν η καρδιά διαστέλλεται) πίεση είναι αυτή που ενοχοποιείται περισσότερο στον καρδιαγγειακό κίνδυνο, ενώ, μετά την ηλικία των 50 ετών, η συστολική αρτηριακή πίεση (η πίεση που ασκείται όταν η καρδιά συστέλλεται) είναι αυτή που προβλέπει καλύτερα το μελλοντικό καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Σε άτομα άνω των 65 ετών, η πίεση παλμού (η διαφορά συστολικής με διαστολική πίεση) έχει πρόσθετη προγνωστική αξία. Σύμφωνα με μελέτες, τα ηλικιωμένα άτομα που έχουν υψηλή συστολική, αλλά φυσιολογική ή χαμηλή διαστολική αρτηριακή πίεση έχουν αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Η σχέση της αρτηριακής πίεσης με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο είναι γραμμική: όσο μεγαλύτερη η αρτηριακή πίεση τόσο μεγαλύτερος ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι ο καρδιαγγειακός κίνδυνος που διατρέχει ο υπερτασικός ασθενής διαφοροποιείται ανάλογα με την παρουσία ταυτόχρονα και άλλων παραγόντων κινδύνου (όπως το κάπνισμα, οι παθολογικές τιμές λιπιδίων, η έλλειψη άσκησης, το οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία). Έτσι, όσο περισσότεροι παράγοντες κινδύνου συγκεντρώνονται σε έναν ασθενή τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος που διατρέχει για μελλοντικά καρδιαγγειακά επεισόδια.
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης, σε όλους τους υπερτασικούς ασθενείς θα πρέπει να εκτιμάται ο μελλοντικός κίνδυνος για καρδιαγγειακά επεισόδια χρησιμοποιώντας μοντέλα καρδιαγγειακού κινδύνου, όπου ανάλογα με την ηλικία, τις τιμές της αρτηριακής πίεσης, τις τιμές της ολικής χοληστερόλης και το κάπνισμα, υπολογίζεται ο κίνδυνος ενός ατόμου για θανατηφόρο καρδιαγγειακό επεισόδιο στα επόμενα 10 χρόνια.
Τα βασικά όργανα-στόχοι που πλήττονται από την υπέρταση είναι η καρδιά, οι νεφροί, ο εγκέφαλος και τα αγγεία. Οι ασυμπτωματικές βλάβες που προκαλούνται σε αυτά τα όργανα από την υπέρταση, και που υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι προβλέπουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή θνητότητα ανεξάρτητα από τις τιμές της αρτηριακής πίεσης, είναι η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας της καρδιάς, η αυξημένη αποβολή πρωτεΐνης (λευκωματίνης) από τους νεφρούς, το αυξημένο πάχος του τοιχώματος των καρωτίδων καθώς και η αυξημένη σκληρία της αορτής. Ας δούμε συνοπτικά κάποια στοιχεία σε σχέση με αυτές τις βλάβες:
🩺 Υπερτροφία της αριστερής κοιλίας:
Μία από τις εξετάσεις με τις οποίες μπορεί να διαπιστωθεί η παρουσία υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα, το οποίο όμως δεν αρκεί. Η διαγνωστική εξέταση εκλογής για την εντόπιση και μέτρηση της υπερτροφίας είναι το υπερηχοκαρδιογράφημα. Η ανίχνευση της υπερτροφίας με το υπερηχοκαρδιογράφημα αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη σταδιοποίηση του καρδιαγγειακού κινδύνου του υπερτασικού ασθενούς, τη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων και την παρακολούθηση. Μελέτες έχουν δείξει ότι σε ασθενείς στους οποίους η υπερτροφία δε μειώνεται, ή δυνητικά αυξάνεται, παρά την εναρξη φαρμακευτικής αγωγής, ο μελλοντικός καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι μεγαλύτερος από ότι σε ασθενείς στους οποίους παρατηρείται ύφεση της υπερτροφίας με την έναρξη της θεραπείας.
🩺 Αυξημένο πάχος μέσου-έσω χιτώνα καρωτίδων:
Το αυξημένο πάχος του μέσου-έσω χιτώνα του τοιχώματος των καρωτίδων, όπως και η παρουσία αθηρωματικών πλακών, προβλέπουν την εμφάνιση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και εμφράγματος του μυοκαρδίου, ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες κινδύνου. Η μέτρηση του πάχους του μέσου-έσω χιτώνα και η ανίχνευση αθηρωματικών πλακών με το υπερηχογράφημα των καρωτίδων (triplex καρωτίδων) συστήνεται σε όλους τους υπερτασικούς ασθενείς για τη σταδιοποίηση του κινδύνου.
🩺 Μικρολευκωματινουρία:
Ο μειωμένος ρυθμός σπειραματικής διήθησης του νεφρού σε ασθενείς και η ταυτόχρονη παρουσία μικρολευκωματινουρίας (ως μικρολευκωματινουρία ορίζεται η αποβολή με τα ούρα 30-300 mg λευκωματίνης ανά γραμμάριο κρεατινίνης, η εκτίμηση της οποίας γίνεται με συλλογή και μέτρηση ουρών ενός 24ώρου) αποτελούν ενδείξεις ασυμπτωματικής βλάβης του νεφρού από την αρτηριακή υπέρταση και παρατηρούνται ακόμα και αν η κρεατινίνη ορού είναι φυσιολογική. Η παρουσία μικρολευκωματουρίας έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μόνιμης νεφρικής βλάβης αλλά και καρδιαγγειακών επεισοδίων, τόσο σε διαβητικούς όσο και σε μη διαβητικούς υπερτασικούς ασθενείς. Ειδικές κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων έχουν δείξει ευεργετικά αποτελέσματα στη μείωση της μικρολευκωματινουρίας και συστήνονται ως θεραπεία εκλογής σε αυτές τις περιπτώσεις.
🩺 Αυξημένη σκληρία στην αορτή:
Η ταχύτητα με την οποία το σφυγμικό κύμα που παράγεται με κάθε καρδιακό παλμό, διατρέχει την αορτή, αποτελεί μέτρο της σκληρίας αυτής. Όσο πιο σκληρή η αορτή τόσο πιο μεγάλη η ταχύτητα του σφυγμικού κύματος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η αυξημένη αορτική σκληρία, δηλ. η αυξημένη ταχύτητα σφυγμικού κύματος, αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά συμβάματα. Οι υπερτασικοί ασθενείς έχουν κατά κανόνα αυξημένη αορτική σκληρία. Η εκτίμηση της αορτικής σκληρίας με τη μέτρηση του σφυγμικού κύματος γίνεται αναίμακτα μέσω ειδικής συσκευής και συστήνεται να πραγματοποιείται σε όλους τους υπερτασικούς ασθενείς.
🩺 Μηνύματα-συμπεράσματα:
Το μήνυμα που πρέπει να λάβουν οι ασθενείς και γενικότερα κάθε άνθρωπος με παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου είναι η προληπτική μέτρηση και παρακολούθηση των τιμών της αρτηριακής του πίεσης προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο αυτό, μέσω της ρύθμισης των τιμών του στα προβλεπόμενα θεραπευτικά επίπεδα. Για την συστολική πίεση<140mmHg ιδανικά <130mmHg ιδιαίτερα σε διαβητικούς ασθενείς, και για την διαστολική πίεση<90mmHg.
Η υποκλινική βλάβη οργάνου-στόχου θα πρέπει να εκτιμάται σε όλους τους υπερτασικούς ασθενείς, καθώς η παρουσία της αφενός κατατάσσει τους ασθενείς σε ομάδα υψηλού κινδύνου,αφετέρου κατευθύνει σωστότερα τη λήψη αποφάσεων στη θεραπεία, ωστόσο απαιτεί τη στενή παρακολούθηση αυτών των ασθενών.
Γενικά επενδύοντας στην βέλτιστη αρτηριακή πίεση μας, είναι βέβαιο ότι επενδύουμε μακροχρόνια σε μια καλύτερη καρδιαγγειακή και νεφραγγειακή υγεία, και κατ’ επέκταση σε καλύτερη ποιότητα για την ζωή μας.
Μιχάλης Λιβανός
Ειδικός Καρδιολόγος MD, MSc
#MihalisLivanos
